Resimli bir onyedinci yüzyıl Osmanlı mecmuası

Abstract

Bu makale 1640–1642 yılları arasında Ahmed bin Musa isimli bir şahıs tarafından hazırlanan bir mecmuada (Berlin Devlet Kütüphanesi MS. Quart, 1988) bulunan IV. Murad’ın Bağdat kuşatmasına ait bir minyatürü inceler. Bu onyedinci yüzyıla ait olan mecmua çok özenli bir şekilde hazırlanmıştır. Mensur eserler metnin ana kısmında, manzum eserler, tarihler ve listeler ise haşiye kısmındadır. Mecmuanın bu organizasyonu eserin başındaki fihristte de belirtilir ve mizanpaj açışından, metnin tek bir elden çıkmasından, başlıkların ve bölüm başlarının yer yer dekoratif unsurlarla bezenmesinden ve özellikle de tek sayfa bir resmin dahil edilmesinden eserin çok özenli bir şekilde hazırlanmış olduğu anlaşılır. Mecmuada bulunan eserler pek çok farklı konuya aittir: mecmua dini konulu eserler ile başlar, daha sonra çeşitli tarihi eserler, hikayeler, şair tezkireleri, edebi eserler, tıp üzerine eserler, takvimler ve son olarak cifr hakkında eserler yer alır. Eserlerin pek çoğu onaltıncı ve onyedinci yüzyıllarda neşredilmiştir ve hepsi Türkçe’dir. Orijinali Arapça ya da Farsça olan birkaç eserin Türkçe çeviri ve adaptasyonları tercih edilmiştir. Eserin içeriğinden kısaca bahsettikten sonra, bu makale özellikle Bağdat kuşatması hakkındaki metin ve resim üzerinde durur. Metin kuşatma sırasında mevcut olan bir iç oğlanın payitahta gönderdiği bir mektuptur ve bu mektubun sonunda, mecmuayı hazırlayan Ahmed bin Musa sayfanın öteki yanında olan resme bakılmasına salık verir. Mecmua bir bütün olarak incelendiğinde çağdaşlarıyla bir takım benzerlikler gösterse de bu özenli resim ile birlikte diğerlerinden ayrılır

This paper discusses a compilation organized and compiled by Ahmed bin Musa between 1640 and 1642, focusing on a painting of the conquest of Baghdad (1638). The elegant and carefully prepared compilation uses both the text frame and the margin spaces. Prose texts are in the main text block, and verse texts, chronograms, and lists fill the margins, written in diagonals. Through its careful organization, decorative aspects, section headings, diagrams included in the final section, and the full-page painting, this compilation differentiates from its contemporaries in its fineness and elegance, which the compiler himself notes. After a brief introduction to the compilation and its content, this paper focuses on the letter from a court page who participated in Baghdad’s conquest and the accompanying painting. The letter accompanies a carefully executed painting of the conquest of Baghdad, which distinguishes this compilation from most of its contemporaries.