Taşıyanın zıya, hasar ve geç teslime ilişkin sorumluluktan kurtulduğu haller

Abstract

Uluslararası eşya taşımacılığının en eski ve köklü türü kuşkusuz deniz yolu ile eşya taşımasıdır. 19. yüzyıldan itibaren taşıma hacminin artması ile birlikte uluslararası taşımalar artmış ve deniz yolu ile eşya taşımasına dair kuralların yeknesak bir uygulamaya tabi olması ihtiyacı doğmuştur. 1893 yılında kabul Amerika Birleşik Devletleri'nde kabul edilen Harter Kanunu'nu üç önemli uluslararası konvansiyon izlemiştir: 1924 tarihli Lahey Kuralları, 1978 tarihli Hamburg Kuralları ve 2009 tarihli Rotterdam Kuralları. Hamburg ve Rotterdam kuralları düzenleri yeterince kabul görmediğinden, uluslararası denizcilik hukukunun temelini halen 1924 tarihli Lahey Kuralları oluşturmaktadır. Türk Hukuku uygulamasında esas alınan kural düzeni Lahey Kuralları olmuştur. Tezimizin konusunu oluşturan taşıyanın sorumluluktan kurtulduğu haller de Lahey Kuralları'nın temelini oluşturduğu Alman Ticaret Kanunu'ndan alınmış olmakla beraber; bu kural düzeninin eski ve modern ilkelerden uzak kaldığı alanlarda daha güncel olan Hamburg Kuralları'ndan da yararlanılmıştır. Çalışmamızın ilk bölümünde, taşıyan kavramı ve taşıyanın sorumluluğunu doğuran haller izah edilmiştir. Çalışmanın asıl konusunu oluşturan taşıyanın sorumluluktan kurtulduğu haller ise ikinci bölümde detaylı olarak incelenmiştir. Konu bütünlüğünün sağlanması amacıyla, taşıyanın kısmi sorumluluğu ve sözleşme dışı taleplerden sorumluluk konuları açıklanmıştır. Türk Ticaret Kanunu kapsamında taşıyana yüklenen sorumluluk hallerinin sözleşme ile değiştirilebileceği durumlar izah edilmiş ve son olarak, uluslararası konvansiyonlarda öngörülen ancak Türk Ticaret Kanunu'na alınmayan sorumsuzluk düzenleri karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Çalışmanın bütününde, konular uluslararası konvansiyonlar ve başta İngiliz ve Amerikan hukuk sistemleri olmak üzere, yabancı hukuk sistemleri ile karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Tezin içeriğinde hem Türk hem de yabancı mahkeme kararları ile konu açıklamaları desteklenmiş ve konunun uygulamaya yönelik olarak somutlaştırılması amaçlanmıştır.

International transport of goods by sea is without a doubt the oldest and long-established form of transportation. By the 19th century, the industry grew and the international carriage of goods rose which created the need for the unification of the rules worldwide. The Harter Act of 1893 in the United States of America was followed by three international conventions: The Hague Rules of 1924, The Hamburg Rules of 1978 and The Rotterdam Rules of 2009. The Hamburg and Rotterdam Rules were not widely accepted therefore The Hague Rules of 1924 are still the foundation of maritime law. The Hague Rules are the basis of Turkish Law. The main subjects of this thesis, the exceptions of the carrier's liability, have been integrated to Turkish Law system from the German Commercial Code, which is based on The Hague Rules. However, The Hamburg Rules were also used at the formation of the Turkish Commercial Code to replace old and out of touch principles of the Hague Rules. In the first part of the dissertation, the concept of carrier and the basic liabilities of the carrier are explained. The exceptions of the liability, which is the main subject of this dissertation, have been examined in detail in the second part. The carrier's partial liability and civil law liabilities are also explained to maintain the subject's integrity. Furthermore, the evitable clauses of the mandatory rules of liability of the carrier are addressed. Finally, the exception clauses of the carrier's liability that have been granted in the international conventions but have not been incorporated to the Turkish law system are explained with a comparative approach. Throughout the work, the subject has been examined comparatively with the international conventions and foreign law systems, notably British and American Law. The dissertation has been supported by both local and international verdicts in order to provide a better understanding to the practice of law.