An assessment model for participatory architecture: the example of the solidarity architecture exhibition groups

Abstract

The relationship between participation and architecture has been discussed for more than fifty years, along with human-oriented design approaches. Scientists from the field of architecture and other related disciplines have been tackling the concept of participatory architecture and its various aspects through several methods and theories. This thesis aims to present a model by setting forth multiple dimensions of participatory architecture. The purpose of this model is to evaluate participatory architecture, making use of a multi-dimensional perspective to participatory architecture practices. Individuals need to have a certain level of say in the emergence of the place where they spend their daily lives, state their ideas and requests, and experience the space they use to take ownership of the area and establish a bond. It is an accepted fact that the user exists not as a subject but as an object within the architectural product produced in conventional architecture and construction processes. However, architectural figures, groups, and collectives also produce products applying alternative models contrary to these processes. Architectural forms that offer examples by adopting understandings that incorporate users through various tactics, methods and designs can be seen in different geographies. This thesis study focuses on the projects that incorporate users in processes through alternative architectural products. The thesis study model searches for the potentials, opportunities, and threats in participatory architecture. In this context, the theoretical and practical background of the literature research was carried out primarily to understand the concept of participation and its dimensions related to architecture. The inferences made here reveal the multiple dimensions of participatory architecture. These dimensions are levels and processes, players and participation techniques. The study addresses the applied processes conducted by the Solidarity Architecture Exhibition Groups (SAEx) that have compiled alternative architecture practices employed in Turkey in recent years. Conducted by quantitative techniques, the thesis uses a summative evaluation methodology. It builds a three-stage model for method of analysis. Participation ladder analysis (1), stakeholder typology analysis (2) and participatory techniques analysis (3) have helped interpret the architecture activities carried out with participants. In light of the evaluation, this thesis discusses the issue of participatory architecture using various observations made in the processes. This discussion describes a guiding method for participatory architecture. Data collected from primary and secondary sources are tested using a structured evaluation form to carry out the analysis. The structured evaluation form is a systematic examination that questions the existence of the specified parameters. The resulting findings provide information about the strengths and weaknesses of participatory architecture and its place in the Turkish world of architecture. The participant discusses architecture in the light of various inferences observed in the evaluation processes. This discussion describes a guiding participatory method of architecture. Chapter 1 provides detailed information on the problems, hypothesis, research questions, aims of the research, the scope of the research, and the methods used to conduct the research. Chapter 2 describes the concept of participation and its relations with architecture as a profession based on theoretical and practical studies. Chapter 3 describes the methodology of the study, the level and process relationship, players and participation methods described as multiple dimensions of participation are classified based on references from the literature. A new analysis model is introduced according to this classification. In line with the parameters determined by the three-stage analysis method, data collection criteria from primary and secondary sources related to the production of SAEx groups determined as case studies are specified within the scope of the study. Chapter 4 focuses on the data collected in 28 projects of the SAEx groups in line with the parameters determined in the previous chapter and various findings collected applying the three-stage analysis method. The results obtained are based on these findings. The last chapter discusses the relationship between participation and architecture, first in SAEx and then in Turkey and the global context, in the light of findings and results.

Katılım ve mimarlık ilişkisi, insan odaklı tasarım yaklaşımları ile birlikte yarım asrı aşkın bir süredir tartışılmaktadır. Katılımcı mimarlık; mimarlık ve ilgili disiplinlerden bilim insanları tarafından çeşitli yöntem ve teoriler ile farklı boyutlarıyla ele alınmaktadır. Tez çalışması katılımcı mimarlığın çoklu boyutlarını tanımlayarak bir model ortaya koymayı hedefler. Bu model, katılımcı mimarlık pratiklerine belirli bakış açısı getirerek değerlendirme yapmayı amaçlamıştır. Bireyin, gündelik yaşantısını geçirdiği mekanın ortaya çıkış sürecinde belirli bir düzeyde söz sahibi olması, fikir ve talep beyan etmesi ve deneyimlemesi kullandığı mekanı sahiplenmesi ve bağ kurması açısından önemlidir. Alışılagelmiş mimarlık ve inşa süreçlerinde kullanıcının, özne olarak değil, üretilen mimarlık ürünü içerisinde nesne olarak var olduğu kabul edilmiş bir gerçekliktir. Ancak bu süreçlerin aksine alternatif modeller ile üretimler gerçekleştiren mimarlık figürleri, grupları ve kolektifleri de bulunmaktadır. Çeşitli taktik, yöntem ve kurgular ile kullanıcıyı dahil eden anlayışları benimseyerek örnekler veren mimarlık biçimleri farklı coğrafyalarda belirir. Tez çalışması alternatif mimarlık üretimleri ile katılımcıyı süreçlere dahil eden çalışmalara odaklanır. Ortaya koyduğu model ile katılımcı mimarlık süreçlerinin içinde barındırdığı potansiyelleri, imkanları ve tehditleri aramayı hedeflemiştir. Bu bağlamda öncelikle katılım kavramı ve mimarlık ile ilişkili boyutlarını anlamaya yönelik literatür araştırması yapılmış, teorik ve pratik arka planı okunmuştur. Buradan yapılan çıkarımlar ile katılımcı mimarlığın çoklu boyutları ortaya konmuş ve değerlendirme parametreleri belirlenmiştir. Bu boyutlar düzey and süreç ilişkisi, aktörler ve katılım teknikleridir. Çalışma, Türkiye’de son yıllarda yapılan alternatif mimarlık pratiklerini bir araya getiren Dayanışma Mimarlığı Sergisi gruplarının yürüttüğü uygulamalı süreçleri değerlendirme modelinde ele alır. Niceliksel yöntemler ile yürütülen çalışmada özetleyici bir değerlendirme metodolojisi kullanılmıştır. Üç aşamalı bir analiz yöntemi modeli oluşturur. Katılım düzey analizi (1), paydaş tipoloji analizi (2) ve katılım teknikleri analizi (3) ile süreçlerde katılımcılar ile yürütülen mimarlık faaliyetleri yorumlanmıştır. Analiz çalışmasını yapmak adına birincil ve ikincil kaynaklardan toplanan bilgiler, yapılandırılmış değerlendirme formu ile sınanır. Yapılandırılmış değerlendirme formu belirlenen parametrelerinin varlığını sorgulayan sistematik bir inceleme strüktürüdür. Ortaya çıkan bulgular, bizlere katılımcı mimarlığın güçlü ve zayıf yönleri ile Türkiye mimarlık ortamındaki yeri hakkında çeşitli bilgiler verir. Katılımcı mimarlık meselesini, değerlendirme ışığında, süreçlerde gözlemlenen çeşitli çıkarımlar ile tartışır. Bu tartışma yol gösterici bir katılımcı mimarlık yöntemi tarifler. Tez çalışmasının birinci bölümünde problem, hipotez, araştırma sorusu, kavramsal çerçevesi, tezin amacı, hedefi, kapsamı ve araştırma yöntemi ile ilgili açıklamalara yer verilmiştir. İkinci bölüm teorik ve pratik arka planda katılım kavramı ve mimarlık eylemi ile olan ilişkisini tarifler. Üçüncü bölümde çalışmanın metodolojisi tariflenmiştir. Katılımcılığın çoklu boyutları olarak tariflenen düzey ve süreç ilişkisi, aktörler ve katılım yöntemleri literatürden atıflar ile sınıflandırılmıştır. Bu sınıflandırmadan yeni bir analiz modeli ortaya konmuştur. Üç aşamalı analiz yöntemi ile belirlenen parametreler doğrultusunda çalışma kapsamında alan çalışması olarak belirlenen Dayanışma Mimarlığı Sergisi gruplarının üretimlerine ilişkin birincil ve ikincil kaynaklardan veri toplama kriterleri belirtilmiştir. Dördüncü bölümde ise bir önceki bölümde belirlenen parametreler doğrultusunda gruplara ait 28 projeden veriler toplanmış ve üç aşamalı analiz yöntemi ile çeşitli bulgular edinilmiştir. Bu bulgular ile sonuçlar elde edilmiştir. Son bölümde ise bulgular ve sonuçlar ışığında önce gruplar özelinde ve Türkiye ile küresel ölçekte katılım ve mimarlık ilişkisi tartışılmıştır.