From Roman to Umayyad: The formation process of the great mosque of damascus and of the surrounding urban tissues

Abstract

This research reconstructs the formation process of the Great Mosque of Damascus and the surrounding urban tissues by reinterpreting them as a result of continuous transition from Roman to Umayyad phases. The imperial palace mentioned in early sources, located within the church's enclosure requires further attention (Sack, 1989) as part of the Mosque resembles the layout of a Roman praetorium as well as the arrangement of the palace of Theodoric depicted in the mosaic of St. Apollinare Nuovo in Ravenna (Camiz, 2008). Process-based morphological analysis (Maffei & Maffei, 2018) revealed that the temenos is part of a larger organisation derived from Roman headquarters (Burns, 2003). Similar arrangements of fortified enclosures located at the Strata Diocletiana with the parts of the Mosque and the surrounding urban fabrics supported the presence of partial transformations which took place during inter-transitional phases. Thus, this study hypothesizes that the temple's outer enclosure of the peribolos was enlarged during the empowerment of the military structures in the region under the reign of Emperor Diocletian in late 3rd century. The other part of the study investigates the pre-Islamic building forms and their transformation processes by analysing the current urban context including remaining monuments and examining other building variants in the Syrian region. This part of the study revealed that the inner architectural order of the western side of the Mosque is remarkably similar to the remains of the western arcades still visible outside the walled enclosure. Finally, this study represents phase plan diagrams on the transformation process of the Umayyad Mosque and the surrounding urban tissues by combining historical sources and synthetical morphological analysis observed on the current urban structure as well as the architecture form of the Great Mosque of Damascus.

Bu araştırma, Şam Ulu Camii ve çevresindeki kentsel dokuların biçimlenişinin Roma İmparatorluğu döneminden Emevi dönemine kesintisiz bir geçiş sürecinin sonucu olarak yeniden yorumlanmasını amaçlamaktadır. Erken dönem kaynaklarında adı geçen ve kilisenin çevresi içinde yer alan imparatorluk sarayı, caminin bir parçası olarak bir Roma praetorium planını ve Ravenna'daki St. Apollinare Nuovo (Camiz, 2008) mozaiğinde temsil edilen Theodoric sarayı ile biçimsel benzerlikler taşıdığı için detaylı bir araştırma gerektirmektedir (Sack, 1989). Araştırma kapsamında gerçekleştirilen süreç tabanlı morfolojik analiz (Maffei & Maffei, 2018), temenos'un Roma karargahından türetilen daha büyük bir yapının parçası olduğunu ortaya çıkarmıştır (Burns, 2003). Strata Diocletiana'da bulunan caminin bölümleri, çevresindeki kentsel dokular ve sur duvarlarının benzer düzenlemeleri, farklı dönemler arası geçişler sırasında kısmi mekansal dönüşümlerin gerçekleştiği varsayımını desteklemektedir. Yapılan bu tez çalışması sonucunda, 3. yüzyılın sonlarında İmparator Diocletian döneminde bölgedeki askeri yapıların güçlendirilmesi sırasında tapınağın Peribolos'unun (çevre duvarları) genişletilmiş olduğu ortaya koyulmuştur. Çalışmanın ikinci kısmı, Suriye bölgesindeki diğer yapıları ve günümüze ulaşan anıtlar da dahil olmak üzere mevcut kentsel bağlamı analiz ederek İslam öncesi yapı tiplerini ve bunların dönüşüm süreçlerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu kapsamda caminin batı tarafının iç mimari düzeninin, sur duvarlarıyla çevrili alanın dışında hala görülebilen batı revaklarının kalıntılarına oldukça benzer olduğu ortaya koyulmuştur. Son olarak bu çalışma, Şam Ulu Camii'nin mimari formunun yanı sıra, tarihi kaynaklardan edinilen bilgiler ve mevcut kentsel yapı üzerinde gerçekleştirilen sentetik morfolojik analiz sonuçlarını birleştirerek Emevi Camii ve çevresindeki kentsel dokuların dönüşüm sürecini oluşturan farklı dönemleri gösteren plan şemaları sunmaktadır.